Antton Atorra

“Antton Atorra”

Hartu –emanak 1º sariaz saritua 2009. urtean, Bilbon ,Bidebarrieta liburutegian

Guraso zein senitarteko ta inguruko guztiak holako jaiobarria ikusi ebenean harritu egin ziran. Horregaitik beharbada bere ama gaixoari erditzeak hainbeste ordu emon eutsozan.

Hango batzuk, hiru edo lau haurtxo izango ebazala uste izan eben, baina, bai zera, ez zan horrela, neurri itzelezko haurra baino.

Holako haurra ikustean, senitartekoak arbasoen argibideetan arakatzen hasi ziran, antzeko gizakiren bila. Alperrik, aurre-aurrean eukena paregabekoa zan.

Ama gizajoa ahul-ahul geratu zan. Haurdundu baino lehen, ez zan emakume potoloa; ostean bai, haurdunaldiaren hirugarren hilabetetik erditze egunera arte, hogeita bost kilo loditu zan, baina hori ere bere auzoan ez zan harritzeko gauza haundirik.

Jaiobarriarentzako seaskatxoa txikiegia zala konturatu ziranean, aita, tximista baizen arin, beste seaska haundiago bat eskatzeko arotzarengana joan zan.

Ordu batzuk geroago seaska barriagaz oso pozik etorri zan. Sendiko emakumeak, bitartean, jantzi barri haundiagoak josi ebezan eta gorulariak gordeta eukan hari eta ehun guztia agortu ebezan, baina gure haurraren ume-otzarea barriro beterik egoan.

Nahiz eta jaiobarria izan, hain haundi izatearren, amak ez eukan esne nahikorik semetxoaren urdaia betetzeko, horregaitik amama "kerizpe" astemearengana haren esne gozoaren bila kortara abiatu zan.

Atseginez hartzen eban gure jaiobarriak "kerizpe"-ren esnea, baina handik bi astebetera, ondoko auzokoen astemearen esnea ere behar izaten eban. Hainbeste jatearen eraginaz beharbada, izugarrizko neurrian hazten zan.

Handik gitxira halako gizakumea janztea amarentzat nekegarria izanik, burutik beherako ator luze-luze batzuk egitea otu jakon. Ha bai poza! Orduan jagi eta lo egiteko orduak askoz erosoak ziran.

Hurrengo hilean umea bateatu eben eta aititeren omenez Antton izendatu eben. Amarentzat noizean behin semeari kamisoi antzeko jantziak egitea errezagoa zan. Ohetik atara, elikatu, garbitu eta oheratzea guztiz nekagarria izaten zalako.

Herritxo hartan ohi zan legez, gizakiak norberaren unkigarrizko ezizenatzat ezagun ziran eta gure Antton laster "Antton Atorra" izendatu —edo ezizendatu— eben. Laster ere ibilten ikasi eban eta amak, aitaren frakak harentzat konpondu arren, danentzat eta betirako "Antton Atorra" izango zan.

Sei urte bete ebazanean, hamasei urteko mutikotzat hartzen eben, horregaitik oso mutil on, lasai, gozo eta atsegina izan arren, lehenengoz ezagutzean, hain haundi ikusiz, mutiko guztiek bildurrez beregandik alde egiten eben. Honek Antton asko murrizten eban, baina bere ontasuna ezagutu orduko, adiskidetasuna  sortzen zan. Mutiko bati pelotea zuhaitz baten gainean jausi? Han egoan " Antton Atorra " harrapatzeko. Biren arteko borroka bazan, "Antton Atorra" erdi-erdian bakea azaltzeko, edozein atso edo agure laguntzarik beharrik, haraxe joian atseginez, laguntzeko prest. Gauza baten bakarrik ez zan ona gure mutila: ikasteko orduan.

Aitak, hain indartsu ikustean, harrijasotzaile izatea proposatu eutson, baina gure Antton Atorrari hori ez jakon atsegin izaten eta honela esan eutson aitari:

— Asko maite zaitut, aita, eta zuk diozuna izatea gustatuko litzakit, baina jende pilo baten aurrean nere gorputz tantai hau erakusteak lotsa-gorria emoten deust. Badakizu, aita, jendea oso minzorrotza dala, eta ni lotsatiegia.

— Lasaitu zaitez, seme —erantzun eutson aitak— zu oso seme ona zara, eta gura ez dozuna egitera ez zaitut behartuko, baina badakizu ere zure bizibeharrak gureak baino askoz garestiagoak dirala, eta gure etxean diru nahikorik sartzen ez dala.

— Bai, badakit hori, aita, eta laguntzeko prest nago, badaukat lantxo bat mandatugile moduan. Atzo Marinel arraindegian etxerik etxe eta baserriz batserri arrainak banatzeko iragarkia ikusi neban eta gaur, ikastolarako bidean, zabalik egoala ikustean, hara joan eta aurkeztu naz. Nirea da lanpostua, aita, eta apala izan arren, etxean laguntza izango da, eta niretzat aproposa eta atsegina, bihar hasiko naz.

Anttonen aita apur bat larritu zan, halako seme-itxura ikusgarria eta harrotzeko egiten jakon, baina bere asmoa semearen gustokoa ez zan, eta kitto!

Hara joan zan hurrengo egunean poz-pozik Marinel arraindegira bere ogibide barrian hasteko. Denda herritxo kaia aurrean egoan. Herritik erosketak banatzea ez zan ezer nekagarria, baserririk baserri oinez joatea, ostera, nekagarriagoa zan, baina halan eta guztiz bere "Antton Atorra" oso pozik joian.

— Horretarako —esaten eban— Jaungoikoak honelako gorputza eta indarra emon deustaz.

Atseginez egiten eban bere lana, jendeak be gozotasunez onartzen eban, baina haundia baizen ona izateagaitik, laster arazoak sortuko jakozan.

Egun hareitatik, herritxo hartara ijito-talde bat heldu zan, danak senide ziran eta euren artean ume piloa egoan. Euren oihalpeak alderrietan eraiki eben eta noizean behin diru truke, egurrez egindako kutxa, adar haundiko ahuntza eta pandero edo atabaltxo bat hartu eta herritik zehar abiatzen ziran jotzen eta abesten, itzul-inguruka.

"Antton Atorra" herritik mandatuak banatzen egoanean, inoiz entzundako zarata entzun eban eta harantz abiatu zan, jazotzen egoana jakin guraz. Ahuntzaren itzuliak ikustean harrituta geratu zan. Ha zan ikusgarria! Animalia kutxa gainean igota eta ijito batek agindutakoak egiten. Ikusgarria benetan!

Ijitoaren harridura bere ez zan makala. Haren umeak, euren ondoan halako ume erraldoia ikustean, negarrez hasi ziran eta gure mutila, goibel, handik joan zan.

Gau hartan, nahiz eta ilun egon, lotara joan zanean ikusitakoa ezin eban burutik kendu. Abere-hezilari izatea guztiz atsegina egiten jakon. Zein abere-hezilaria izango litzake berari komeni jakona? Eta zelan esan gurasoei hori izan gura ebala?

Beste aldetik, oihalpeko ijitoek gure mutila nor eta zelakoa zan ondo jakin ebenean, euren egoera larriagaz amaitzeko urtenbide bat ikusi eben.

— Halako mutil erraldoiagaz tripa-zorriak amaituko egingo dira betirako—pentsatu eben eta euren egitasmoa asmatzen hasi ziran, eurekaz joateko ongarriaz, mutilari buruan sartzeko.

Biharamonean, eta arrazoi ezbardinakaitik, bata eta besteak ikus-galeak egozan. Herritxo erdian topatu ziranean "Antton Atorra" lotsaz eta ijitoek maltzurrez alkar irribarretsu ziran, umeak bildur barik eskutik lotuta, euren oihalpera eroan eben eta han, abere-heziketa erakutsiko eutsoela esanez eta beste iruzur batzuen bidez, loarazoteko belar ura emon eta arin beragaz herritik alde egin eben.

Mutila itzartu zanerako bere herritik urrun egozan eta konturatu zanean, burugabea zala pentsatzen damuturik, negar zotinka hasi zan. Ahul ahul egoan eta burua erdi lelotuta, sutuntzen ahalegindu zan eta ezin, dana alperrik. Gizon sendo itxurea izan arren, mutikoa baino ez zan eta horregaitik negarrari ezin eutson itzi.

Ijitoek, bitartean, iragarki haundi bat egin eben inguru hartako jendeari "Ume Erraldoia" ikustera deitzeko. Ume txikiaren giza jantzirik, kaiola baten sartuta eta herriz herri erakusten eben izugarrizko ume negarti ha, noizean behin ahul jarraitzeko ohiko pozoina emonaz.

Kaia aurreko herritxoan guraso, senide eta herrikide guztiak Antton Atorraren desagertzeaz oso kezkaturik ebiltzan. Ijitoak herritik joan ziranetik inork ez eban mutikoa ikusi, ba ete eukan hark zerikusirik? Gurasoak bihotza autsita ebiltzan, aurkitu guraz.

Euren saioak amaitu eta gero, ijitoak kaiola antzeko gurdi batean kateaz loturik itziten eben Antton, baina taldeko ijitotxoek hain indarge ikustean beragana joaten ziran, jateko zeozer emoten eta solasalditxoren bat egiteko. Astiro astiro euren artean adiskidetasuna sortzen joian eta egun batean, ahuldurik egoan legez, umeak nagusiari kateak kentzeko eskatu eutsen. Honek lo-belarren eraginpean egoala ikustean askatu eban eta gure mutilak, goibel egon arren, negarrari itzi eutson.

Urrengo egunean, udako arratsalde sargoria izan zanez, gurdiakaz  ibaiertzera igarotzean bustialdi bat egiteko gogoa etorri jaken. Pentsatu eta egin.

— Zein ondo, zein ondo! —oihukatu eben pozaren pozez ijitotxoek, jantziak kendu artean. Haietariko bat Antton izerditsu egoan gurdiari begira arduradunari eskatu eutson.

— Mesedez, jauna, emongo deustazu baimenik Antton gugaz busti ahal izateko? Sargori da eta freskotzen ez bada, gaixotuko da.

Baietza hartu ostean, biok batera uretara abiatu ziranean, oihu larriak entzun ebezan, ijitotxoren bat putzu sakon baten murgildurik estura gorrian egoan eta beste ijitotxoek igeri egiten jakin ez. Ernegatuta, oihu egiten baino ez ekien. Nekez eta zailtasunez, gure mutila uretan sartu eta, umetxoa harrapatu ostean, legorretara eroan eban ijitotxoa. Salbatuta egoan, baina bere salbatzaileak hain makal egoanez, konortea galdurik lur-jo eban.

Ordu luzeak emon ebezan biok suspertzeko. Halan eta guztiz ere, "Antton Atorra" hainbeste nekealdiren eraginaz gaixotasun ezezagunean jausi zan.

Ijito-taldearen arduraduna, "patriarka" eritxoena, kezkatzen hasi zan, uretan itotzeko arriskuan egon zana bere bilobea zan, eta orain Anttonegaz zorretan egoan. Zorrak eurentzat betiko ziran, sakratuak, eta horregaitik aurrerantzean "Antton Atorra" zaintzeko eta osatzeko ahal eben guztia egingo eben.

Konortera barriro etorri zanean, patriarkak parkamena eskatuz, laster gurasoengana eroango ebela zin-egin eutson, eta etxerantzako bidaian zehar pizti-hezilari izaten erakutsiko eutsola eskeini eutson, baina berak ezetz esan zion.

— Eskerrik asko, hori gura izateak neke ta arazo ugari ekarri deustaz, “Bizkor” nire txakurraren menpekotasunaz nahiko daukat.

Hori esanda, eta barriro gurasoen baserrira joango zala jakitean, jausi-aldi larritik urten eban.

Herritxora heldu ziranerako, guztiz indarberriturik egoan. Ijitoek herritarren aurrean aitortu eta damutu ziran. Alkateak jai egun dubako bat egitera zigortu ebazan eta eurek poz-pozik antolatu eben, gordeta eukezan jantzirik ederrenakaz, Antton Atorraren omenez ekiezan ekintza guztiak antzezteko saioa.

— Aita —esan eutson Anttonek aitari— nire lanean jardun bitartean, harrijasotzaile egingo naz. Duintasunez agertuz gero, lotsatzeko zergaitirik ez dagoala ondo ikasi dot eta.

Alkar besarkaturik, amagaz herriko jairik ospetsuenera abiatu ziran, eta handik urte batzuetara Antton, "Antton Atorra", harrijasotzaile ospetsua izango zan.

lAS AVENTURAS DE LA BRUJITA kILIMA

Las aventuras de la brujita Kilima  (  Traducción de KILIMA SORGIÑAREN GORABEHERAK)

Desde el mismo día en que nació, fuese persona o cosa lo que rozase el cuerpecito de la pequeña brujita, provocaba en ella una risita incontrolable que a su madre empezaba a preocupar. Fue por eso mismo que le pusieron por nombre Kilima, que significa «cosquilla». ¡Cuántos apuros pasaba su pobre madre! Vestirla, bañarla, calzarla... ni un poquito de agua de colonia podía ponerle; tocarle algo o alguien y... una increíble risa llenaba toda la estancia y contagiaba a sus moradores, ya que no sólo era la brujita, sino que cuantos la rodeaban no cesaban de reír mientras la niña no callara.

La bruja madre estaba muy preocupada, los miembros mayores que habitaban con ella las cuevas empezaban a tener serios problemas respiratorios a causa de tanta risa, que ni ellos mismos, que eran brujos, podían contener.

Al octavo día de su nacimiento la madre, temiendo por la salud de sus familiares, decidió llevar a Kilima a visitar a su madrina, ya que ésta tenía especiales poderes. La madrina de Kilima vivía en una cueva del monte Oiz y hacia allí se dirigieron desde Zugarramurdi, donde tenían ellas su territorio.

Para llevar a la niña sin problemas, buscó una gran concha vacía y allí colocó a Kilima, al resguardo de todo aire, hoja o rama que pudiera rozarla y provocar sus risas, que podían con su estrépito hacerles volcar la escoba en la que viajaban. Y así, con tan sorprendente cuna, se presentaron ante la madrina.

Inguma —pues este era el nombre de la madrina, que significa «mariposa»— les esperaba en la entrada de su cueva. Su vestido tenía todas las tonalidades de verde, la estola de su cuello flotaba al viento y en su mano portaba una rama fresca de brezo, verde y reluciente como toda ella.

— Ya estáis aquí. Mis mariposas me han anunciado vuestra llegada. ¿Qué le ocurre a mi ahijada? ¿por qué la traes así, escondida en esa enorme concha? ¿Acaso está enferma?

— No, no, tranquilízate —respondió la madre— No es eso. Kilima está bien. El problema es otro... —y le explicó minuciosamente la naturaleza del asunto. Después de escucharle, abrió la concha y tomó con cuidado a la niñita en sus brazos.

— ¡Cuidado! —gritó la madre. Pero... ¡sorpresa! Ni los brazos de la madrina, ni el roce de sus mariposas revoloteando a su alrededor, provocaron risa alguna en Kilima, por lo que su madre preguntó alborozada— ¿Qué ha ocurrido? ¿acaso mi hijita se ha curado?

— No, no es eso —respondió Inguma— Han sido los colores de mi vestido encantado. Cuando nació, recordarás, yo estaba allí y lo primero que rozó su cuerpecito fue mi vestido. ¿Te acuerdas de cómo con mi estola la recibí y acuné? ¿Y no sabes, acaso, que cualquier mortal que toque mi vestido, impulsado por la necesidad de volver a tocarlo, llorará toda su vida? Con lo que no contaba es con que a ella, al no ser mortal, le hiciera efecto pero al revés, en lugar de llorar, necesita reír.

— Pero ¿qué podemos hacer? —suspiró angustiada la madre— Nuestra familia no puede continuar en esta situación, su risa es contagiosa y los más viejos no podrán soportarlo mucho tiempo más.

— Tranquilízate —contestó Inguma— Puesto que ha sido culpa mía, yo intentaré solucionarlo. Toma la estola de mi vestido, envuelve con ella a Kilima, y procura que la lleve siempre, pues es la única forma de que nada ni nadie al tocarla provoque su risa contagiosa.

— Pero... —replicó la madre— una prenda no es para siempre. ¿Y si se rompe?

— ¿No te he dicho que está encantada? No se puede romper, ni envejecer. Pero... ¡cuidado! Que no la pierda, ya que si lo hace no sólo perderá su influencia, sino los poderes que de mí ha recibido. Tú sabes bien que soy de entre todos la más poderosa, y siendo Kilima mi ahijada será heredera de todo mi poder. Cuida bien, por tanto, de que no pierda la estola hasta que ella misma se responsabilice.

Despidiéndose con un cariñoso beso, se encaramó con su niña a la escoba, que las transportó de nuevo hasta su cueva de Zugarramurdi. Ya en su residencia convocó una asamblea con todos los familiares para comunicarles lo acontecido. Éstos escucharon con atención y, al término de la reunión, todos prometieron ayudar a que Kilima no perdiese la estola encantada.

Transcurrieron los días, y meses, y años en los que todos cuidaron con celo de Kilima y su estola. Era el cumpleaños de Kilima y, como cada año, se organizó una fiesta en Zugarramurdi. Todos los brujos y brujas del lugar acudían a ella, y no faltaba, como era de esperar, la presencia de Inguma. Siempre con su hermosa rama de brezo en la mano, se desplazaba desde Oiz hasta el lugar, en su flamante escoba, que ella misma trenzaba con las mejores ramas de brezo. Estaba orgullosa de la hermosura de su ahijada y, como siempre, acudió a la fiesta con un bonito regalo para ella. Esta vez se trataba de un precioso cervatillo, un cervatillo mágico. Sabía hablar, pero su lenguaje tan sólo lo comprendía Inguma, y ahora también su nueva dueña Kilima, ya que para los demás el sonido que emitía era como el de cualquier otro cervatillo.

¡Qué contenta estaba Kilima! Transcurrían horas y horas en las que ella y Tximista —que fue el nombre que le puso por su velocidad de «rayo»— correteaban conversando alegremente, y no sólo se entendían, sino que también se escuchaban mutuamente aunque estuvieran a larga distancia.

— Ven conmigo —le decía Kilima— ¿Podrás llevar sobre ti a una niña de cuatro años como yo?

— ¡Cómo no! —respondió Tximista— Súbete a mi espalda y correremos a la velocidad que mi nombre indica.

Dicho y hecho. Se alejaron a la velocidad del rayo, pero... ¡qué desgracia! Tanta era la velocidad que, al llegar a un robledal que se hallaba lejos del lugar, la rma de uno de aquellos robles atrapó, sin que se dieran cuenta, la estola que Kilima llevaba como siempre enrollada a su cuello y que, como era de todos los tonos de verde, se confundió con los verdes tonos del robledal.

Kilima iba muy contenta sobre su cervatillo y de pronto rompió el silencio con su risa estrepitosa. Cada vez su risa era más fuerte y Tximista, sorprendido, cesó su carrera. Como él era mágico no se contagiaba, pero como conocía la historia de Kilima, la miró preocupado y se dio cuenta de que había perdido la estola. Pero ¿dónde? ¿cuándo? ¿y ahora cómo encontrarla?

Estaba tan preocupado por calmar la risa de Kilima que, viendo a lo lejos a un leñador que pasaba, le llamó para pedirle ayuda, sin prever que el hombre al llegar se contagiaría, tal y como vino a suceder, riendo y riendo, que parecía que ambos iban a reventar.

No sabía el cervatillo qué hacer, quería volver con Kilima a la fiesta, pero temía que le culparan de la pérdida y decidió intentar primero encontrar la estola, llevando sobre su lomo a Kilima y dejando al pobre leñador ríe que te ríe.

Mientras tanto, en Zugarramurdi, pronto se percataron de la ausencia de Kilima y su cervatillo, y muy preocupados decidieron comenzar su búsqueda. La bella Inguma quiso tranquilizarles y les dijo que no se inquietaran, ya que ella podía comunicarse con Tximista aunque estuviera a mucha distancia. No sabía que el pequeño cervatillo, aunque la oía, no quería volver sin la estola que evitaría el desastre que se avecinaba si no la encontraba.

Comenzaba a inquietarse la madrina ante el silencio de Tximista, y éste mientras tanto, en su afán de búsqueda, se alejaba más y más del lugar. De pronto a Inguma se le ocurrió enviar a las mariposas en su búsqueda. ¡Qué explosión de colores! Fue agitar su vara de brezo en el aire y todo el bosque se llenó de bellas y multicolores mariposas, que cumpliendo la orden de su señora comenzaron a registrar el bosque.

Pronto encontraron al pobre cazador tirado en el suelo y con ambas manos sujetándose el vientre, ya que la risa casi lo reventaba. avisaron a la señora y ésta, en un santiamén, se presentó y, tocando con su vara el leñador, lo calmó.

Mientras tanto y lejos de allí, Tximista, con Kilima riendo sobre su lomo, divisó cerca de ellos una multitud de hombres y mujeres que, en fila, vestidos todos de negro y llorando, caminaban muy despacio hacia ellos, trayendo con ellos una gran caja. Tximista no acertaba a saber el por qué de su tristeza, hasta que de repente... ¡Qué desgracia! ¡era un entierro! ¡Y se habían acercado demasiado a ellos! De pronto, y sin poder él evitarlo, comenzaron a soltar estrepitosas carcajadas, dejando al pobre difunto abandonado en el suelo y persiguiéndolos enfurecidos pero sin dejar de reír.

Tan rápido como su nombre consiguió el asustado cervatillo alejarse hasta llegar a un claro del bosque y ¡cielos¡ ¡Qué vieron sus ojos! Bajo un gran roble de los muchos que allí había descubrió un gran cascarón de caracol que su inquilino había abandonado, y esperanzado despojó a Kilima de toda su ropa y la cubrió con él, de esa forma nada ni nadie la rozaría. Afortunadamente dio resultado. Decidió entonces volver y enfrentarse a la reprimenda, pero cómo transportar aquel enorme caracol sin rozar a la niñita. Tomó la determinación, por tanto, de volver solo, recomendándole que no se moviera de allí bajo ningún concepto, y partió.

Tan pronto comenzó su veloz carrera se levantó un fuerte viento que agitaba los árboles con furor y, repentinamente, al pasar bajo el robledal, apareció volando entre el verde de las ramas la reluciente estola de verdes tonos que tantos problemas le había traído. Sin pensarlo dos veces, lo atrapó entre sus dientes y, dando media vuelta, se encaminó de nuevo hacia donde había dejado a Kilima.

La brujita mientras tanto, bien protegida por el cascarón y a salvo del fuerte viento, había conseguido agujerearlo y, mirando a través, vio cómo un grupo de caracoles se le acercaba. Temiendo que la rozaran quedó inmóvil esperando que se fueran, pero los curiosos caracoles querían saber quién vivía en tan grande cascarón. Se acercaban más y más, comenzando a empujar y arrastrar a aquél extraño caracol. Tanto lo empujaron que al llegar a una pequeña pendiente el cascarón comenzó a rodar, dando vueltas y más vuelta con la brujita dentro.

En lugar de asustarse, la pequeña se estaba divirtiendo de lo lindo. «¡Qué divertido!» pensaba mientras iba dando volteretas. Pero de pronto ¡¡zas!! una piedra, y Kilima salió despedida por el aire. Entonces sí se asustó «¿Adónde iré a parar?». Se atrevió a mirar abajo y vio una especie de alto y aparentemente mullido seto.

— No me haré daño, pero otra vez esta molesta risa —pensó la desdichada. ¡Sorpresa! No eran risas lo que salía de su boca, sino quejas y lamentos. Además, cuando consiguió salir tenía todo el cuerpo lleno de ampollas. ¡Debían de ser hierbas embrujadas! ¡y la habían curado de su encantamiento! Sin acordarse de sus ampollas, saltaba de alegría, y así la encontró Tximista que, alegrándose con ella la cubrió con la estola y partieron hacia casa para celebrar con todos la buena noticia.

¿Sabéis, niños, que esas hierbas mágicas se encuentran por todos los rincones de Euskalerria? ¡Sí, amiguitos! Y si os encontráis como Kilima sin poder parar de reír, tocadlas, y al momento se os irá la risa. ¿Queréis saber su nombre? ¡Cómo no!... ¡¡ORTIGAS!!

Osaneren amamaren amamaren amama

 

 

 

Osaneren amamaren amamaren amama

(Euskal mitologiaz goiarnasturik)

euskerazaleak alkarteak saritua 1992.urtean 4º saria

- Ene laztana! Zergaitik egiten dozu negar?

- Ez dot sinistu gura, amama, ez dot sinistu gura…

- Baina… zer da sinistu gura ez dozuna, Osane?

- Zuk azaldu deustazun ipuin zaharra, amama.

- Baina ume, hori baino ez da izan, ipuin zaharra.

- Bai, baina zuk esan deustasun legez, Laminak ez dira barriro agertu, nik ez dodaz inoiz ezagutu eta ezagutu gura dodaz. Zergaitik hil behar ebezan? Zergaitik amama?

- Laztana horren errua ez dozu inorengan bota egin behar, esnezalekeria 

bategaitik jazo zan eta horretan edozein gizaki jausi daiteke.

- Baina amama, Laminak benetako gizakiak ziran?

- Benetako gizakirik ziran ala ez, inork ez daki. Gerritik gora, emakume ederrak zirala bai, ondo dakigu, eta oso esnezaleak ere bai.  Gerritik behera, ostera, ez ziran danak bardinak.  Batzuk ahate-oinak, beste batzuk ahuntz-oinak eta baegozan bere arrain buztanekoak, urruneko itsasoetatik etorriak.

- Ene amama! orduan, San Juan eguneko hartan hil egin ebezan Laminak, ez ziran guztiak, ezta?  Ahuntz-oinekoak han ez egozan, ezta amamatxo?  Horrela da?

- Hala dirudi, laztana, baina danak aienatu zirala ei da.

- Ezina da amama, ziur nago ezetz, jazoera harek ahate-oin itxurazkoei buruz bakarrik berba egiten dau.

- Bai maitea, horrela da; eta orain egizu lo lasai eta bihar honetaz berbetan jarraituko dogu, bai?

- Ondo amama, benetan dinostazu, ezta?

- Bai, txikitxu, emoidazu mosutxu bat eta bihar arte.

- Bihar arte, amama… muuua!

Amama joan orduko, Osane, ogetik jagi eta ixil-ixilik kajoi batetan eukazan irudi batzuk hartu eta leihorantz joan zan ilargiaren ziilarrezko dizdirapean hobeago ikusteko, amamak honela ez eikean argirik ikusiko; Laminen marrazki hareek, gainera, ilargiaz argiturik askoz politago ikusten ziran.

Amamak ordu batzuk lehenago erakutsi eutsozanean eta ipuin negargarria edestutean ez eban ahuntz-oineko Laminik aipatu. Irudietan agertzen ziran Lamina guztiak ahate-oinekoak ziran, ule luze-luzea argi eta dizdiratsua eukezan.  Hareetako batetan Lamina batek beste txikiago bati, urrezko orrazi ederra eskuan, orrazteko prest egoan.

Luzaro begiratu ostean Osanek irudiak bere  lekua gorde eta ogeratu zan.  Laster, loak Osane hartu eban eta lo zorroan egoanean… Krist! Krast!

- Zer da hori? … amama, zeu zara? Zer da apurtu dana?

- Ixooo…! Zagoz ixilik Osane! Neu izan naz, zure laguntza eskatzen etorri naz, parkatu baina leihotik sartzean leiharrak apurtu egin dodaz, kontuz zatitxuakaz…

- Nor zara zu? Nik ez zaitut ezagutzen, nungoa zara zu?  Zein da zure izena?  Zergaitik ezagutzen nozu?

- Astiro, astiro neskato, banan-banan erantzungo deutsudaz zeure itaun guztiak, baina orain esaidazu; ez daukazu esne apur bat hortik?

- Esne apur bat? Hemen ez dago esnerik, sukaldean dago beti, baina… hori… zeozer gogoratzen nago… Bai! Amamaren kontaketa zaharrean, Laminak oso esnezakeak ziran eta Lamintxo oso esnezale batek bere aizteak salatu ebazan…

- Bai! Bai! Ixildu zaitez, mesedez! Ez dot gogoratu egin gura, ez dot egun madarikatu ha inoiz ahaztuko. Neu naz, neu naz bai Lamintxu zalatari ha!

Agoa zabalik Osanek, leihotik sartutako neskeari goitik behera begiratu eban; aurpegiz oso polita zan, bere begi orlegiak erreko ura baizen ederrak izan arren begi-goibeldasuna eben, bere soinekoaren seda-oihala eskuratu ezinezko urdinez urraturik egoan, ulearen luzeera ziniztezina bazan, haren oinak ikustean Osanek ikusten egoana benetan sinesgaitza zala pentsatu eban, bere ahate-oinak zauritu eta odoletan, egoera tamalgarria egozan. Halan ta guztiz bere, eta sinistu ezinik esan eutson:

- Lamintzuri zu? Ezina da, zu oso gaztea zara eta amamak edstutako kondairan sortzen dan Lamina orain ez litzakean bizi izango.

- Neskato maitea! Nire bizitza luzearen kondaira jakingo bazendu! Zenbat neke, min eta atsekabe zu aurkitu arte!

- Ni aurkitu arte? Zergaitik? Nik horretan ezer ikusirik ez dot.

- Zuk ez, Osane, baina bai zure amamaren amamaren amamak; bera zan nire salaketa bete egin ebana.  Ni orduan oso gazte eta ezjakina nintzan eta gozozalea bere bai.  Esne apur bategaitik edozer egiteko prest nengoan, horregaitik Lamintzuri izendatu ninduen.

- Baina Laminak zelan aienatu esateak, hori larregi da eta parkamenik ez dauka.

- Badakit, badakit! Une haretan egiten nengoana nik ez nekian eta orain neu naz ahate-oineko Lamina bakarra. Zigor bategaitik nago mundu honetan.

- Eta zergaitik salbatu zinan zu?

- Zure amamaren amamaren amamari gure ixilpekoa esan neutsonetik, ni San Juan eguneko guztiak errekatik urteten nintzan eta zugaitz artetik ezkutaturik, bildurrez beterik, urteren batetan zekor-bikoitz bategaz erreka lanntzen ete eben itxarotzen nengoan.  Zure amamaren amamaren amamak ixilpekoa  ahaztuko ebanaz itxaropentsu nintzan, baina alperrik, berak herritarrei  esan eutsen eta nire zoritxarrerako urte batzuk geroago, zekor-bikoitz bat lortu ebenean egin eben.  Nire aizta nagusien odola errekatik zelan sortzen zan ondino gogoratzen dot. Hau zoritxarra!!

- Zergatik ez zeutsen eurei aurretiaz iragarri?

- Ez nintzan ausartu, nire esnezalekeriagaitik beti asarre eta agirika egiten eusten eta euren asarrez bildur nintzan. Nik ez nebazan mindu gura, asko maite nebazan, orain eurekaz egon gura neuke, baina ezin dot nire zigorra bete arte.

- Nortzuk zigortu zinduzan?

- Basoko Laminak.  Eurek, San Juan eguneko hartan  herrikoek erreka dragasten joan ziranean eta errekako ura gorritu zanean, danak hilik gengozala pentsatu eben, harrituta egozan herritarrok gure ixilpekoa ekielako.  Geroago, basoan aurkitu ninduen eta ni, guztiz etsita eta negarminez egon arren, damututa eta nekez beterik egonagaitik, dana azaldu neutsenean gogor zigortu ninduen, eta gehien bildurtzen nauanagaz gainera: bakardadeagaz.  Lamina bakartia naz ordutik.

- Eta basoko Laminak, nora joan ziran? Nun dagoz orain? Zergaitik ez dauz inork ikusten?

Errekako lehengusinak desagertzean danak batzartu ziran eta guztiak batera, eurek be desagertzea erabaki eben, horrela ez lirake nitaz errukituko eta nire zigorra gogorrago izango litzake. Urte hartan izan zan basoan izugarrizko sutea.

Lamintzuri eta Osane, alkar besarkaturik, negarrez hasi ziran.  Osanek, bere amamaren amamaren amamak herritarrei Laminen ixilpekoa esatearen zergaitia ezin eban ulertu, eta halan esan eutson Lamintzuriri.

- Nik esango deutsut dana Osane,-- esan eban Lamintxurik – Orain urte asko ta asko dirala, Osane, horixe zan zure amamare amamaren amamaren izena, basotik etxerantz joiala, nire aizteak erreka ertzean orrazten eta orrazten, eta abesten ikusi ebazan, eurek konturatu ziranean, uretan murgildu ziran, gizakumeen aurrean ezin ziran agertu eta. Osane gehiago ikusi guraz errekara hurbildu zan; ezin eban ezer ikusi, baina erreka ondoan urrezko orrazi bat aurkitu eban eta oso polita izanez gero, sakelan sartu eta etxerantz habiatu zan. Nire aiztea bere galtzeaz konturaturik eta nork eukan jakitean, asarre bizian jarri eta gabaz Osaneren leihopean bildurgarrizko abestiak abesten eta abesten egon zan. Osanek, ostera, ez eban bere orrazi ederra galdu gura, nahiz eta loak ezin hartu.

Urrengo gabean nire aiztea, barriro bere, neskearen leihopera abestera joan zan, Eta Osanek, azkenean, bildurturik eta erdi zoraturik, orrazia leihotik bota egin eban, baina amorruz beterik eta mendekatu egin guraz.  Nik ez nekian hain mendekatia zanik eta bakarrik asarretuta ikustean, gure ixilpekoaren truke esns apur bat emongo leuskidala pentsatuz, nire aizteak ondamendira eroan nebazan.

- Esaidazu, Lamintxuri, nire amamaren amamarewn amamak bere zalaketaren ondorioak ikusi ebazanean, lasai bizi eitean?

- Itxaron, itxaron apur bat, Osane.  Zure aurreko Osanek bere mendekua zertu egin ebanean, hamairu urte baino ez ebazan, baina zekor-bikoitz ha lortu eta haunditu ebenerako bost-sei urte igaro ziran, berak ia ez eban umekeria ha gogoratzen.  Baina ondino ez deutsut nire zigor osorik azaldu.

- Nire lehengusinak, basoko Laminak, inguratu ninduen eta zigortzeko, buruan urrezko orrazia josi eusten kaltegarri hau botaz: “zure aizteen odol artean dogun urrezko orrazi hau, lepo gainean josita eroango dozun bitartean, Lamina bakartia izango zara.  Osane deritxon neska batek bakarrik kendu daiketsu, ez dozu inoiz lagunik izango, ez eta bizilekurik bere”.  Hasieran ez nintzan larregi bildurtu, nahiz eta bakardadearen arerioa izan, banekian Osane bakarra nun aurkitu, bera nire errukidea izan zan eta nahi ta nahi ez orrazia kenduko leuskit.

Herrirantz habiatu nintzan eta heldu nintzanean… ha zan gertaera lazgarria!! Herritar guztiak Osaneren etxe aurrean negarrez eta otoitz egiten egozan.  Ilunpeko baster baten ostendu nintzan eta alkarrizketa izugarri hau entzun neban: “Osane zoritxarrekoa! Errekako Laminak aienarazi genduzanetik, goibeltasunik sakonean sartu zan. Ezkonbarria eta haur bat itxaroten, Laminen aienaketa ez egiteko eskatzen etorri jakunean, haurdun guraria baino ez zala pentsatu genduan.  Azken urte hareetan kalteak izan ziran herrian eta errudunak Laminak izan zirala uste izan genduan.  Horregaitik ez geutson jaramonik egin, eta bera, goibeltasunaren goibeltasunaz gaixotu egin zan, eta gaixoaldi horrek heriotzara eroan dau.  Senar alargun gaztea itzi dau eta hamabost egunetako neskato bategaz gainera,  Maitena zoritxarrekoa! Hain txikia amatxoren umezurtza…!  Orain bere amamaren baserrira eroango dabe”.

Nire inguruan guztia biraka hasi zan.  Zer egin orduan? Bera zan gizagaixoa inguruetako Osane bakarra… noiz arte izango zan nire bilaketa eta bakardadea?

Orain badakizu zure laguntza eske etortzearen zergaitia, zeu izan zara ordutik hona Osane izeneko bakarra.

- Bai, baina ondino ez dot ulertzen zer dala eta zagozen hain gazte; igaro diran urteen ondoren ezinezkoa da… zelan ba…?

- Ez da hain ulergaitxa; zure aurreko Osaneren sasoitik hona niretzat sei urte baino ez dira igaro… zeuentzako hogeitabost urtetako epea dana, Laminentzat urte bat baino ez da, horregaitik, kontua ataratzen badozu, jazoera hartatik hona zuentzat berreun urte gitxi gora behera pasatu dira… Ulertzen dozu orain, nahiz eta itxura zoritxarrekoa izan, nire aurpegi gaztearen zergaitia, neskato?

- Baina…hain zagoz mari txirgil eta zauritua… ene!

- Oso txarto ibili naz mundutik, beti hortik hara eta handik hona, Osaneren bateren bila, loak hartu ezinik, nire gorputzak behar eban esnea lapurtzen eta, gainera, inogaz berbarik egin ezin.  Honeek bai urte latzak!  Ez dot atsedenik hartu, ez eta alaitasunik bere.  Nire aizteakaz neban bizitza alai eta atsegingarriaz orain atsekabez oroitzen naz…

Osane poztu ezinezko negarretan egoan. Berak bere asaba baten izena ebala baekian, baina ez gehiagorik.  Orain bera zan Lamintzuriren lepoaren gainetik orrazia kendu behar ebana, bildur zan, ez eutson minik egin gura. Lamintzuri, ostera, irribarrez egoan bere bakardadearen amaiera heltzen zalako.

Itxi ebazan begiak Osanek eta, orrazitik teinkatuz, kentzeaz batera konortea galdu eban.  Une batez medeetako gertakariak agertuz joan ziran Osaneren begi itxien aurrean… urteak eta urteak, eta Laminek urte guzti hareetako gertakari ororen lekuko; eurek dana ekien, gure historian izandako guztia, bere amama, eta bere amamaren amama, eta haren amamaren kondaira ekien, eta hareago, ziur… “ Zer egingo genduke Laminik baga; gure Euskalerriaren kondaira galdua betirako!” pentsatu eban, eta bapatean haizearen txistukada inoiz baino bitxiago entzun eban, urte askotako ahots zahar eta ozenaren antzekoa…

- Osane, maitea! Itzartu zaitez! Eguzkia zure ogeraino leihoratzen da eta zu ondino lo zorroan…!

Osanek, ozta-ozta begiak zabaltzen hasi zan bitartean, eskoieko eskuan zeozer dizdiratsua ikusi eban…

URDIÑE